2023 yılı bilim dünyası için çok büyük ilerlemelerin ve keşiflerin olduğu bir yıl oldu. Bilim insanları; Teknolojinin sınırlarını zorlayarak, tıpta yeni keşifler yaparak, uzayda yeni keşifler yaparak, çevresel sürdürülebilirliği destekleyen yenilikler yaparak dünya çapında kayda değer başarılara imza attılar.
Bu önemli gelişmeler gelecekteki teknolojik ve tıbbi gelişmelerin temelini oluşturmaktadır. En önemli ve ilgi çekici olanları sıralarken, 2023 yılında pek çok olayın yaşandığını da belirtmeliyiz.
-GLP-1 ilaçları; Sadece obeziteyi tedavi etmekle kalmıyor, aynı zamanda sağlığı da koruyor;
GLP-1 ilaçları, Science Magazine’in 2023 incelemesinde “Yılın Atılımı” seçildi. En büyük halk sağlığı sorunlarından biri olan obeziteyi tedavi etmek için kullanılan bu ilaçlar, yıllardır piyasada olan ve başarısızlıklarla dolu obezite karşıtı ilaçlardan çok daha fazlasıdır. GLP-1 (glukagon benzeri peptid-1) bağırsak hormonunu taklit eder. 1980’li yıllarda keşfedilmiş olsa da hikâyesinin tamamlanması 2023 yılını aldı. GLP-1 başlangıçta sadece diyabet için geliştirildi ancak birçok çalışma sonrasında felç ve kalp krizi riskini azalttığı ortaya çıktı. Yani ilaç sayesinde sadece kilo vermekle kalmıyorsunuz, sağlık açısından başka faydalar da sağlanıyor. Bu durumdan dolayı GLP-1 “Yılın Buluşu” seçilmiştir.
-Daha önce düşünülenden çok daha büyük bir kara delik keşfedildi;
Uluslararası bir araştırma şirketi, pulsarlardan gelen radyo sinyallerindeki küçük zaman farklarını ölçtü ve kozmik dalgaları keşfetti. Galaksiyi ilk kez geçen bu düşük frekanslı kütleçekim dalgaları, milyarlarca ışıkyılı uzaklıktaki kara deliklerin uzak yankılarıdır. Bulgular erken evrende çok daha büyük bir kara delik buldu. Yerçekimi dalgalarını incelemeye devam etmek, evrenin kökenine ilişkin çeşitli ayrıntıları da ortaya çıkarabilir.
-Konuşma yeteneğini kaybedenlere umut veren zihin okuma cihazı;
Her ne kadar bu cihaz zihin okuma açısından teknik olarak mümkün olmasa da Teksas Üniversitesi, yapay zeka tabanlı sistemlerini 2023’ün “en iyileri” arasında sıralayan bir çalışma gerçekleştirdi. Anlamsal kod çözme, bir kişinin podcast veya benzeri bir şeye nasıl tepki verdiğine dayanıyor. bir şekil. Sistem, beyin aktivitesine ilişkin bir sözlük oluşturuyor ve daha sonra bu sözlüğü, kişinin algıladığı diğer şeylerle ilişkilendirmek için kullanıyor. Bu araştırma entelektüel mahremiyet ve etik sorunları gündeme getirse de sistem, iletişim ve konuşma engeli olan kişiler için umut sunuyor.
-Satürn’ün uydularından Enceladus’ta bulunan fosfor, orada yaşamın mümkün olabileceğini düşündürüyor.
Daha önce, yaşamı desteklemek için gerekli olan altı elementten beşi (karbon, nitrojen, oksijen, hidrojen, kükürt) Satürn’ün uydularından biri olan Enceladus’ta bulunmuştu. 2023 yılında son element olan fosfor da keşfedildi. Bu, Satürn’ün dünya dışı yaşam için güçlü bir aday olduğu anlamına gelir.
-Yapay zeka 2023 yılında istikrarlı bir şekilde devam etti ve bilimde etkin bir şekilde kullanıldı;
ChatGPT ve diğer yapay zeka araçları yayınlandıkları andan itibaren büyük ilgi gördü ve herkes bunları kullanmaya başladı. Bilimde geniş yer edinen yapay zekanın bazı başarıları yıl içinde gündemde kaldı. Bir dil modeli olan Progen’in öngörülebilir işlevlere sahip protein dizileri oluşturabildiği gösterilmiştir. 280 milyon protein örneğiyle eğitilen Progen, multimodal bir model gibi görünüyor.
Nisan ayında ChatGPT’nin tıbbi soruları çevrimiçi yanıtlarken kalite ve empati açısından doktorlardan daha iyi performans gösterdiği ortaya çıktı. Mayıs ayında, bir yapay zeka aracı, yalnızca hastanın tıbbi geçmişini kullanarak, tanıdan üç yıl öncesine kadar pankreas kanserine yakalanma riski en yüksek olan kişileri başarıyla belirledi. Yapay zekanın başarılarının elbette daha fazlası var. Yapay zeka, insanın aylar içinde yapabildiği işleri çok kısa sürede yaparak bilime önemli katkılar sağlamaya devam ediyor.
-Şimdiye kadar yaratılmış en büyük tam beyin bağlantısı;
Cambridge Üniversitesi’nden araştırmacılar, beyindeki her bir nöronun birbirine nasıl bağlandığını gösteren ilk haritayı oluşturdu. Meyve sineği larvaları için hazırlanan bu haritada 3.016 nöron ve 548.000 sinaps bulunmaktadır. Bu araştırma sayesinde sinyallerin beyinden sinirsel düzeyde geçerek davranışa ve öğrenmeye yol açmasını sağlayan temel prensipleri anlamak mümkün.
-Yumurta ve sperm ihtiyacını ortadan kaldıran sentetik insan embriyoları yaratıldı.
Cambridge Üniversitesi ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden araştırmacılar devrim niteliğinde sentetik bir insan embriyosu yarattılar. İnsan gelişiminin ilk aşamalarındakilere benzeyen bu sentetik embriyolar, genetik bozuklukların etkileri ve kürtajın biyolojik nedenleri sorusunu destekleyen bir atılım haline geldi.
-Doğal hidrojen arayışı artıyor;
Hidrojen ayrıca Science Magazine tarafından Yılın Bilimsel Gelişimi seçildi. Fosil yakıtlardan yeşil yakıtlara geçişte önemli rol oynaması beklenen hidrojenle ilgili araştırmalar uzun süredir devam ediyor. 1987 yılında Mali’de hidrojen arayan bir kuyu patladı ve daha sonra betonla kapatıldı. 2012 yılında yeniden açılan deliğin yüzde 98 oranında hidrojen içerdiği tespit edildi. Jeneratörün kaynağa bağlanmasıyla tüm köye elektrik üretildi. Sistemdeki tek atık suydu. 2023’te yapılan bir çalışma, sondajdaki hidrojen basıncının 2012’den bu yana azalmadığını gösterdi. Bu, yerin derinliklerindeki bir kaynağın sondajdaki hidrojeni yenilediği anlamına geliyor. Bu keşif doğal olarak hidrojen kaynağı arayışlarını hızlandırdı ve araştırmalara 100 milyon dolardan fazla yatırım yapıldı.
-Tek bir kanser hücresinin bile tespit edilmesini sağlayan İnsan Genom Projesi;
Ulusal Sağlık Enstitüleri’ndeki araştırmacılar, çeşitli türlerin genom dizilerinin tamamını toplamak için yazılım geliştirdiler. Verkko adı verilen bu yazılım, farklı kıtalardan farklı genetik özelliklere sahip bir grup bireyin genomunu derledi. Birçok araştırmacı Y kromozomunun tamamını başarıyla haritalandırdı ve 41 ek genin keşfedildiğini ortaya çıkardı. Bu gelişme, yalnızca erkek üreme kromozomunun DNA dizilişinin doğruluğunu arttırmakla kalmıyor, aynı zamanda bazı genetik bozuklukların tanımlanmasına da yardımcı oluyor. Genetik kökleri keşfetme yeteneği, İnsan Genom Projesi’nin bir diğer avantajıdır.
Bu belirttiklerimiz dışında tabii ki uzay, yapay zekâ ve sağlık gibi pek çok alanda çalışmalar yapıldı.
Kaynak: webtekno
